Noord Hollands Dagblad, april 2011 Tekst: Willemien Schenkeveld
Psychologie helpt sporters optimaal te presteren. Totdat het weer lekker loopt
,,Sommige sporters zijn na het eerste gesprek al zó opgelucht, dat ze meteen veel beter presteren”, zegt sportpsycholoog Edith Rozendaal.
Topsporters gingen vroeger het liefst ’s avonds, als niemand ze zag, langs bij een sportpsycholoog. Geen voetballer of schaatser die er graag voor uitkwam dat hij hulp zocht omdat hij was vastgelopen.
Tegenwoordig is dat anders. ,,Topsporters zetten op hun website door wie ze worden begeleid. Sportpsychologie is hip’’, vertelt Edith Rozendaal uit Alkmaar. Zij is één van de zeventig erkende sportpsychologen in Nederland, die daarvoor een postdoctorale opleiding hebben gevolgd.
Haar klantenkring bestaat uit topsporters en jonge talenten.
,,Sporters moeten op een bepaalde moment een zo goed mogelijke prestatie leveren. Daarbij kan van alles in de weg staan. Faalangst of een gebrek aan concentratie bijvoorbeeld. Daar kun je aan werken. Ook kun je via mentale training een topprestatie bevorderen. Door te focussen op je doel. Door het visualiseren van bewegingen. Door jezelf kracht te geven met bevestigende zinnen als ’ik ben sterk’ of ’ik sta stevig’.’’
Simpele truukjes? ,,Natuurlijk zijn er een aantal basisvaardigheden. Ik heb daarover ook een boek geschreven, voor mensen die meer uit hun sport willen halen, maar niet zitten te wachten op een cursus van acht sessies. Maar voor niemand werkt het hetzelfde. Ik zoek samen met een sporter uit wat er aan de hand zou kunnen zijn, wat zou kunnen helpen en hoe je het kunt leren toepassen. Dat kan zoeken zijn en tijd kosten.’’
De meeste sporters komen pas als ze ergens mee zitten. ’Het loopt even niet zo lekker’, is de zin die Esther Rozendaal vaak hoort.
Zo werkt ze nu met een topvoetballer die steeds als een berg tegen conditietests opziet. ,,Die gaan hem slecht af, zodat hij zich binnen zijn team steeds onzekerder is gaan voelen. Hij heeft zelfs zijn longen laten onderzoeken, maar daar bleek niets mee aan de hand te zijn. Toch faalt hij steeds. Hoe meer hij zich zorgen maakt, hoe slechter het gaat. Dan weigert zijn lichaam. Dat is hem inmiddels duidelijk geworden. We werken eraan om die spanning te beheersen en dat begint succes af te werpen.’’ Wat de man ook veel goed deed, was een gesprek met een collega-topsporter. Die vertelde hem dat hij ook regelmatig kapot gaat. Dat gaf de voetballer meer zelfvertrouwen. ,,Hij liep steeds met de gedachte rond dat hij de enige was die liep te tutten.’’
Veel sporters hebben met onzekerheid te kampen. ,,Ik kreeg onlangs een schaatser langs bij wie het niet meer liep. Het bleek dat hij door een bepaald team was afgewezen. Hij had nieuwe begeleiders gevonden en dat ging goed. Maar eigenlijk zat hij nog behoorlijk met de afwijzing. ’Heb je wel eens gecheckt waarom je niet bent geselecteerd?’ vroeg ik. Nee, dat deed hij niet, dat durfde hij niet. Ik heb hem aangemoedigd om het toch te doen en er een open gesprek over te voeren. Dat deed hem goed. Ook kreeg hij weer meer zelfvertrouwen dat hij op de goede weg was. Toen kon hij eindelijk weer lekker gaan trainen.”
Kortom, topsporters zijn ook maar mensen.
Niet alleen topsporters komen langs. ,,Ik heb ook een golfer van boven de zestig. ’Ik zit mezelf ongelofelijk in de weg!, zegt hij. Hij heeft een bepaalde slag die tijdens de training prima gaat, maar als het erop aankomt, mislukt. Tijdens wedstrijden denkt hij steeds ’o jee, als het maar niet wéér mis gaat, als ik maar niet wéér achteraan beland’. Hij heeft geprobeerd om zijn swing heel systematisch te verbeteren: zó met de schouder, zó met de pols. Maar dat werkt niet. Ik ben met hem bezig om de slag meer als één vloeiende beweging uit te voeren. En om te denken: ’dáár wil ik de bal hebben’ in plaats van ’o jee als hij maar weer niet de bosjes in vliegt.”
,,Hij moet het plezier en de motivatie weer terugvinden. Want daar begint het mee. Je moet weer verder kunnen met jezelf te verbeteren. Dat persoonlijk record, dat komt dan later wel weer.’’
Psychologie om te pieken
Sportpsychologen zoeken samen met sporters naar manieren om hun geest zo te trainen dat ze topprestaties kunnen leveren.
Het is in feite prestatie-psychologie. Sportpsychologen helpen sporters mentale barrieres uit de weg te ruimen en hun concentratie en zelfvertrouwen te vergroten.
Veel van wat sportpsychologen leren, is ook toepasbaar in werksituaties. Ook bijvoorbeeld luchtverkeersleiders of politieagenten moeten vaak ’pieken’. En sportstress lijkt behoorlijk veel op examenstress.
Meer weten?
Zoek je een sportpsycholoog? Je vindt hem of haar via de site van de Vereniging voor Sportpsychologen,
www.vspn.nl. Die biedt ook verder veel informatie.
Een handig boek voor amateursporters is ’Sportgek. Mentale training voor sporters’ van Edith Rozendaal. Ook biedt ze online modules aan. Zie