Als trainer van een volleybalteam baal ik er van dat de dames steeds zo negatief zijn. Er zit duidelijk een stijgende lijn in, maar ze blijven maar mopperen. Waarom doen ze dat nou?

Soms zijn we onszelf niet zo bewust van de progressie die we maken terwijl er objectieve aanwijzingen zijn dat we wel degelijk vooruitgaan.

Het kan zijn dat de meiden geen oog hebben voor de vooruitgang, het gewoonweg niet opmerken. We passen ons makkelijk aan nieuwe situaties aan. Vergelijk het eens met dat jij een bekende na een aantal jaren weer eens tegenkomt. Jij zult  eerder opmerken hoe hij uiterlijk is veranderd dan zijn partner dat zal doen, terwijl zij hem iedere dag ziet. Zo zullen de spelers uit je team de week tot week verbeteringen van de service, set-up of smash als gewoon ervaren.

Een andere reden kan zijn dat ze de veranderde situatie negatief interpreteren. In mijn eigen praktijk heb ik daar regelmatig mee te maken als sporters leren zich assertiever op te stellen. Het beoogde voordeel is dat ze zich durven uiten, maar veel vaker voelen sporters zich in eerste instantie enkel maar ellendiger. Ze hebben het gevoel dat ze met hun communicatie anderen kwetsen en/of krijgen boze blikken van anderen omdat men het niet gewend is dat deze sporter assertief reageert. Stel één van jouw volleyballers leert een sprongservice. Op den duur kan dit grote voordelen hebben, maar op korte termijn haalt zij er geen extra punten door binnen. Deze speler kan dit als negatief ervaren: ‘laat mij nou die oude service maar doen, daar scoorde ik ten minste mee’, terwijl jij weet dat het letterlijk een sprong voorwaarts is, die ze heeft gemaakt.

En wat ook vaak gebeurt is dat we onderweg onze doelen bijstellen en de lat hoger leggen. Zo zag ik afgelopen seizoen een schaatsster die zich tot doel stelde om onder de veertig seconden te rijden op de 500m. Dat was haar gelukt, maar nog tijdens het kampioenschap stelde ze haar doel bij naar een lage negenendertiger voor de tweede 500m. Dat gebeurde niet openlijk, maar stiekem in haar achterhoofd, was ze al weer bezig met een negenendertiger. Zo zorgde ze er voor dat ze  toch niet tevreden was.  Jouw team heeft wellicht ook de lat tussentijds wat verschoven.

Aan jou om er achter te komen wat de achterliggende gedachten zijn van de spelers, waardoor ze zo blijven mopperen. Dan kun je aan de hand van je bevindingen een manier zoeken om de vooruitgang objectief inzichtelijk te maken.

Er wordt in Nederland hard getraind voor halve en hele marathons en andere duurlopen. Op dit moment zijn ook vele schaatsers al weer geruime tijd vol in training voor het nieuwe seizoen. En voor de wielrenners loopt het seizoen al weer (of eindelijk) naar het einde. Niet zelden zie ik in mijn praktijk sporters, met kenmerken van overtraindheid. Zij worden doorgestuurd door hun sportarts met het advies om uit te vinden wat de overtraindheid veroorzaakt heeft, te leren over de mentale component van de overbelasting, en hoe verstandig en gezond weer terug te keren in de sport.

Wanneer heb je nou meer risico op overtraindheid? Ik zet 5 factoren voor je op een rij:

-          Geen herstel/rust opnemen in het trainingsprogramma, een tekort aan rustdagen. Regelmatig zie ik sporters die met verschillende groepen meetrainen, waardoor de trainingsload niet op elkaar is afgestemd en door trainingen en wedstrijden er geen enkele dag in de week meer is zonder sport.

-          Een plotse verhoging van de trainingsomvang en zwaarte. Bijvoorbeeld een jonge atleet die in een selectie gaat trainen en van 4 naar 7 trainingen per week is gegaan.

-          Gebrek aan flexibiliteit en individuele aanpassingen in het trainingsschema. Met name bij verkoudheidjes, griepjes of lichte blessures wordt vaak onverminderd hard doorgetraind. Al zou dit lichamelijk nog best wel kunnen, sporters maken zich daar vaak zorgen over. En die zorgen kosten energie. Twijfels over of het wel goed is wat je aan het doen bent, met name aan de overtraindheids-kant, werken extra sterk door.

-          Bang zijn om te weinig te doen. Vooral als de resultaten wat achter blijven denken sporters: ‘ik moet harder trainen, hoe meer ik train, hoe beter ik word’.

-          Perfectionistische inslag. Alle trainingen in het schema moeten precies zo gevolgd worden zoals ze erin staat. Hoe je je ook voelt. Alles moet kloppen. Star vasthouden aan rituelen, waardoor als dingen een keer iets anders lopen er geen flexibiliteit is en stress ontstaat.

Gebruik deze risicofactoren om na te gaan hoe het er bij jou voor staat. Hard trainen en de grenzen van je kunnen opzoeken hoort bij prestatiesport. Soms moet je echter toch tijdelijk wat gas terugnemen. Uiteindelijk is het belangrijker dat je gezond en gemotiveerd goed kan presteren, dan dat je jezelf nodeloos veel mentale en fysieke .

Het belooft komend weekend tropisch warm te worden in Nederland. En toch zou het goed zijn als we lekker gaan trainen. We zijn vaak in die hitte wat minder gemotiveerd. Maar met voldoende vochtinname en niet te gek doen, kan het best in de ochtend of namiddag.

Hoe zorg je er nou voor dat er toch gesport wordt, ondanks dat je je sloomer voelt met het warme weer? Daar is een aardig onderzoek naar gedaan.

Recreatieve wielrenners voerden in wisselende volgorde 3 keer een 30 minuten durende tijdrit uit op een ergometer. Ze kregen tijdens de test feedback over temperatuur en luchtvochtigheid Dat deden ze een keer bij 21,8 °C (sit A) en bij 31,4 °C(sit B). Ook werd een test uitgevoerd in een tevens warme conditie van31,6 °C (sit C), maar tijdens deze test was de feedback niet correct. Er werd tegen de wielrenners gezegd dat de temperatuur 26,0 °C was.

Het doel bij alle testen was om een zo groot mogelijke afstand af te leggen. Na afloop van alle testen bleek dat de wielrenners tijdens Sit 3 inderdaad verder hadden gefietst dan tijdens Sit B (16,74 km vs 15,88 km), en even ver als tijdens Sit A (16,63 km).

Oftewel het  bewust krijgen van misleidende informatie over de temperatuur kan leiden tot prestatieverbeteringen tijdens het fietsen in een warme omgeving.

Tja, wat kunnen we hier nou mee, want onszelf voor de gek houden, dat gaat niet. Als je komend weekend tegen jezelf zegt dat het 26 °C is en heus niet 31 °C, dan zal dat niet al te veel helpen. Maar tegen je trainingsmaatje die zondagochtend belt om te zeggen dat ie naar het zwembad gaat in plaats van met jou een rondje wielrennen omdat het toch echt te warm is, kunt je er best een paar graadjes afkletsen. (Oooh, hier is het maar 26 °C hoor, je thermometer klopt niet). Daarmee trek je je maatje misschien wel net over de streep en trainen jullie als altijd. Je zult merken dat je net zo voldaan bent en ach, met dat windje erbij viel het je nog best mee. Zo veel last hadden jullie nou ook weer niet van de warmte. Als je tenminste voldoende vocht hebt ingenomen en je voldoende beschermd hebt tegen de zon.

Voor de coach die denkt, ha, ik ga mijn sporters eens misleidende informatie geven over de rondetijden, zou ik zeggen: pas op! Als de sporter achter deze goedbedoelde foutieve feedback komt, dan kan het vertrouwen wel eens voorgoed weg zijn. In dat geval geldt: baat het wel, dan schaadt het ook!

Bron: Castle PC, Maxwell N, Allchorn A, Mauger AR, White DK (2012) Deception of ambient and body core temperature improves self paced cycling in hot, humid conditions. Eur. J. Appl. Physiol., 112: 377–385

Gisteren een prachtige gouden medaille voor Ranomi Kromowidjojo. Wat mij opviel de afgelopen dagen is dat de commentatoren haar steeds een ‘koele kikker’ noemden. Moet je een koele kikker zijn om goud te winnen?

In de volksmond denken we in de sport bij een koele kikker aan iemand die geen zenuwen kent. Er zullen deze Olympische Spelen behalve koele kikkers ook enorme zenuwpezen goud winnen, dus een voorwaarde is het zeker niet. We weten objectief gezien ook niet of Ranomi minder zenuwen kent dan andere zwemmers.

In de sportpsychologie noemen we het goed kunnen omgaan met stress, bijvoorbeeld de stress die komt kijken bij een Olympische finale, eerder psychologische veerkracht. Deze psychologische veerkracht is opgebouwd uit meerdere factoren, maar 1 daarvan is erg belangrijk: Olympische sporters zien de moeilijkheden, problemen of stress die ze tegen komen als een uitdaging, als mogelijkheid om sterker te worden en om te groeien en zich te ontwikkelen. Bij verlies in eerdere fasen van hun carrière denken gouden Olympiërs: ‘wat kan ik anders doen zodat ik een andere keer wel succes heb’? Als ze buiten een selectie vallen hebben ze gedacht: ‘hoe weet ik dat ik de volgende keer zeker geselecteerd wordt’.

Oftewel, ze komen tegenslagen tegen in hun carrière (sterker nog, dit is een voorwaarde) en weten daar op zo’n manier mee om te gaan dat het in hun voordeel werkt.

Het is zelfs zo dat sommige gouden medaillewinnaars achteraf vertellen dat als ze bepaalde specifieke tegenslagen niet hadden gehad, waaronder heftige persoonlijke ervaringen als scheiding van de ouders, serieuze ziekten of carrièrebedreigende blessures, ze nooit goud hadden gewonnen.

Nu weten we dat Ranomi Kromowidjojo twee jaar terug door hersenvliesontsteking is geveld.

Het is veel te kort door de bocht om te stellen dat deze gebeurtenis bepalend is geweest in haar jacht naar goud. Het is wel een interessante vraag aan Ranomi en haar omgeving wat de invloed is geweest van deze heftige periode op haar motivatie en focus richting de Olympische Spelen. Maar wat de bepalende factoren ook zijn, uit haar gouden medaille blijkt: met de psychologische veerkracht van Kromowidjojo zit het wel goed!

Bron: Fletcher, D. & Sarkar, M. (2012). A grounded theory of psychological resilience in Olympic champions. Psychology of sport and exercise

De resultaten van het Nederlands Elftal op het EK waren dramatisch slecht. De afgelopen week zijn er in verschillende tv-programma’s een aantal zaken benoemd die zouden zijn gebeurd binnen het Nederlands team.

Of dat ook daadwerkelijk zo gebeurd is weten we niet en ook de hele context kennen we natuurlijk niet. Als buitenstaanders zullen we ook achteraf maar een fractie van de hele dynamiek binnen de groep kunnen achterhalen. Maar met die informatie als uitgangspunt en gebaseerd op algemene principes binnen teams kan ik een paar aspecten wel verder verduidelijken.

In het voetbal is de rol van reserve een bijzondere en een beruchte. Was het Klaas-Jan Huntelaar nu van tevoren duidelijk gemaakt dat hij in de hiërarchie van van Marwijk op de tweede plek kwam achter van Persie en dus op de bank zat? Of was hem een eerlijke kans beloofd om te laten zien wat hij kan en was er consensus over hoe die eerlijke kans eruit zag? Kortom, was zijn rol voor hem en de rest van het team wel helemaal duidelijk? Rolduidelijkheid is een belangrijke voorwaarde voor succes.

Naast rolduidelijkheid is rolacceptatie een belangrijk onderwerp. Want als coach of deel van het team kun je wel iemand een rol opleggen, maar als diegene daar zelf of als de groep daartegen rebelleert, dan wordt het nooit een team. Bij het Nederlands Elftal leek het erop dat Klaas-Jan Huntelaar zijn rol als reserve niet accepteerde. ‘Do or die’, zei hij immers nog in het tv-programma met Wilfried de Jong.

Dat kan ook anders. Pierre van Hooijdonk bijvoorbeeld verwoordde dat in Studio Sportzomer ongeveer als volgt : ‘ik zat bij het Nederlands Elftal vaak op de bank, maar kon als pinch-hitter belangrijk zijn. Er stonden een paar grote namen op mijn positie en mijn rol was dat ik erin kwam als extra aanvaller als we iets moesten forceren. Dat was niet altijd leuk, maar dat wist ik en ik had daar vrede mee’.

Of dit nu kwam omdat er uitgebreid en bewust toe was gewerkt naar de rolacceptatie van van Hooijdonk, waag ik te betwijfelen, maar dit zijn wel belangrijke zaken in het groepsproces. En of Klaas-Jan Huntelaar nu al dan niet terecht rebelleert tegen zijn rol als reserve, kan ik niet beoordelen. Maar de angel van het niet accepteren van de rollen moet er voor het toernooi uitgetrokken worden. Over linksom om over rechtsom, anders gaat het pijn doen.

Waarschijnlijk waren er nog wel meer angels op het vlak van de groepsdynamiek en is dit slechts een voorbeeld. Zo wordt bijvoorbeeld gesproken of Mark van Bommel wel werd geaccepteerd als leider van het team. En of duidelijk was dat Van Marwijk Affelay zou opstellen, terwijl van der Vaart op de bank zat. Van Marwijk zou daarmee tegen zijn eigen principes ingaan, omdat hij vindt dat als je bij Oranje speelt, je ook bij je club moet spelen, iets wat Affelay in verband met een blessure niet deed.

Rolduidelijkheid en rolacceptatie: super belangrijk voor het functioneren van teams.